Kołobrzeg, który jest obecnie kojarzony głównie z ośrodkiem wypoczynkowym nad morzem w swojej historii pełnił funkcję warownego miasta z portem wojennym. Twierdza w Kołobrzegu została założona w XVII wieku, kiedy podjęto decyzję o rozbudowie umocnień i fortyfikacji miasta. W XIX wieku twierdza została zlikwidowana zarówno jako lądowa (w 1872) i kilka lat później jako morska. Twierdza została ponownie wykorzystana w czasie II wojny światowej w latach 1944 - 45.
Budowa twierdzy
Po zakończeniu wojnie trzydziestoletniej w 1627 roku Pomorze Zachodnie wraz z Kołobrzegiem zostało włączone we władanie Cesarstwa Niemieckiego. Po wejściu wojsk rozpoczęto prace modernizacyjne umocnień. Trzy lata później kiedy Kołobrzeg zdobyli Szwedzi kontynuowali oni pracę nad rozbudową umocnień - wybudowano wały ziemne i bastiony. Na przełomie XVII i XVIII wieku rozebrano część średniowiecznych murów i wzniesiono nowe bramy wjazdowe. Na podmokłych terenach wokół miasta wykorzystując wody Parsęty stworzono system stawideł, które pozwalały na zalanie okolicznych łąk i pól. Przy ujściu rzeki wybudowano port wojenny oraz stocznie, gdzie stacjonowała flota brandenburska.
Reduta Solna (Autor: Grzegorz Tężycki, Public Domain)
Obrona miasta
Twierdza w Kołobrzegu w XVIII i XIX wieku była oblężona dwukrotnie w ważnych historycznych wojnach. Była to wojna siedmioletnia oraz bitwa o Kołobrzeg w 1807 roku. Pierwsza z nich to siedmioletnia wojna pomiędzy Cesarstwem Rosyjskim a Królestwem Prus. Twierdza była oblężona od 1758 roku i dwukrotnie szturmowana - w czasie drugiego oblężenia połączonego z ostrzałem artyleryjskim trwającego pięć miesięcy twierdza skapitulowała w 1761 roku. Po tym twierdza przeszła gruntowną modernizację oraz przebudowę umocnień u ujścia Parsęty.
Druga wielka bitwa miała miejsce w 1807 roku w czasie wojen napoleońskich pomiędzy armią pruską i francuską. Podczas szturmu i bombardowania siły broniących Prusów słabły i wydawało się, że twierdza padnie. Miasto zostało uratowane dzięki podpisaniu pokoju w Tylży, który zakończył działania wojenne.
W 1820 roku twierdza w Kołobrzegu została uznana z twierdzę I kategorii. Przyczyniło się to do jej gruntownej przebudowy i wybudowania nowych umocnień. To największa modernizacja jakiej dokonano, później prowadzono już jedynie prace konserwatorskie. W 1871 roku w twierdzy zorganizowano obóz dla jeńców wojennych, którego pozostałością jest XIX cmentarz wojskowy położony nad Parsętą.
Cmentarz żołnierzy francuskich w Kołobrzegu (Autor: Kmiecik, CC BY-SA 3.0)
Likwidacja twierdzy
W XIX wieku zwrócono uwagę na mikroklimat w Kołobrzegu, który sprzyjał leczeniu chorób. Zaczęły w tym mieście pojawiać się uzdrowiska i zakłady lecznicze. Zaczęto dostrzegać, że miasto traci swój militarny charakter i w 1872 roku podjęto decyzję o likwidacji twierdzy lądowej a pięć lat później morskiej. Zaadaptowano obiekty wojskowe do celów cywilnych, zaczęto likwidować umocnienia i zasypywać rowy forteczne. Miasto przekształcało się w uzdrowisko.
Jednak z dojściem do władzy Adolfa Hitlera w mieście na nowo zaczęły powstawać kompleksy wojskowe. W 1944 roku przywrócono z powrotem twierdzę (Festung Kolberg) obawiając się ataku wojsk radzieckich. 4 marca 1945 roku rozpoczęła się ostatnia wielka bitwa o Kołobrzeg i trwała ona 2 tygodnie podczas której miasto zostało zniszczone w 95%. 18 marca w kołobrzeskim porcie została odprawiona uroczysta msza i symboliczne Zaślubiny Polski z morzem (w Kołobrzegu możemy podziwiać pomnik upamiętniający to wydarzenie). Oficjalnie Kołobrzeg został przekazany stronie polskiej 1 czerwca 1945 roku.
Atrakcja turystyczna
Dzisiaj zachowane obiekty twierdzy Kołobrzeg stanowią atrakcje turystyczną dla odwiedzających to miasto osób. Cześć obiektów zachowała się w doskonałym stanie a część możemy już oglądać jako ruiny.
Na pewno warto obejrzeć najstarsze zachowane umocnienia z końca XVIII wieku. Jest to Fort Ujście położony na brzegu Parsęty w pobliżu ujścia do morza, gdzie w XIX wieku dobudowano latarnię morską. Obecnie cały fort wraz z latarnią dostępny jest dla zwiedzających. Drugim umocnieniem z tego okresu jest reduta Morast położona na cyplu Wyspy Solnej. Obecnie w zabudowaniach mieści się restauracja i amfiteatr a wokół port jachtowy.
Reduta Morast (Autor: Kmiecik, CC BY-SA 3.0)
Później powstałe umocnienia (połowa XIX wieku) to Reduta Solna i Szaniec Kleista. Reduta służy harcerzom jako baza i pole namiotowe natomiast w Szańcu planuje się otwarcie skansenu wojskowego.
Inne umocnienia i budynki rozsiane są po całym Kołobrzegu - odbudowane i często zaadaptowane do celów publicznych. Warto też wybrać się na wycieczkę po okolicach Parsęty, gdzie znajdziemy pozostałości dawnego systemu stawideł.